مهندسی پزشکی یکی از رشته‌های نوظهور و میانرشتهای است که علوم مهندسی را با علوم پزشکی ترکیب می‌کند تا فناوری‌های نوینی برای بهبود سلامت انسان ارائه دهد. این رشته جذاب، با سرعتی چشمگیر در حال رشد است و فرصت‌های شغلی متنوعی را در حوزههای طراحی تجهیزات پزشکی، پردازش سیگنال‌های زیستی، بیومکانیک، تصویربرداری پزشکی و مهندسی بافت فراهم می‌کند.
در این مقاله، نگاهی جامع به رشته مهندسی پزشکی از دوران تحصیل در دانشگاه تا ورود به بازار کار خواهیم داشت. اگر شما هم به ترکیب فناوری و پزشکی علاقه‌مند هستید، با ما همراه باشید تا مسیر تحصیلی، مهارتهای موردنیاز و فرصت‌های شغلی این حوزه را بررسی کنیم.
١ .مهندسی پزشکی چیست و چه کاربردهایی دارد؟
مهندسی پزشکی، رشته‌ای پویا و میانرشتهای است که در تقاطع علوم مهندسی و پزشکی قرار دارد. این حوزه، با ترکیب اصول مهندسی و علوم زیستی، به توسعه فناوری‌ها و تجهیزات نوآورانه‌ای می‌پردازد که به بهبود سلامت انسان و افزایش کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کند؛ در واقع
پلی میان مهندسی پزشکی می باشد. از دستگاههای تشخیصی پیشرفته گرفته تا پروتزهای شخصی‌سازی‌شده، مهندسی پزشکی تأثیر گستردهای در سیستم‌های درمانی و مراقبت‌های بهداشتی دارد. در این مقاله، به بررسی جنبه‌های مختلف مهندسی پزشکی، کاربردهای آن و چالش‌هایی که با آن روبه‌رو است، می‌پردازیم.
مهندسی پزشکی، که گاهی با عنوان مهندسی زیست‌پزشکی نیز شناخته می‌شود، یک حوزه چندرشته‌ای است که هدف آن طراحی، توسعه و نگهداری تجهیزات پزشکی، دستگاههای مصنوعی، ابزارهای تشخیصی و سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی است. این رشته شامل بخش‌های مختلف ومتنوعی می باشد.
٢ .دروس و گرایش‌های مهندسی پزشکی در دانشگاه
رشته مهندسی پزشکی معمولاً شامل سه گرایش اصلی است:
- بیوالکتریک :دروس وابسته به الکترونیک و مهندسی برق
- بیومکانیک :دروس وابسته به مهندسی مکانیک
- بیومتریال :دروس وابسته به مهندسی شیمی ، مواد و متالوژی
این رشته زیر مجموعه گروه فنی مهندسی می باشد و با توجه به بین رشته ای بودن آن در هر سه گرایش این رشته ترکیبی از فیزیک، ریاضیات، زیست‌شناسی، الکترونیک، مکانیک ، شیمی و برنامه‌نویسی است و دانشجویان باید مهارتهای نظری لازم را کسب کنند. با انتخاب گرایش دروس وابسته به هر بخش بیشتر و تخصصی تر می شود.
البته در مقطع کارشناسی گرایش بالینی نیز وجود دارد که به بیوالکتریک نزدیک تر است . در تحصیلات تکمیلی این رشته گرایش های مهندسی بافت در بخش بیومتریال ، مهندسی ورزش در بیوالکتریک و مهندسی توانبخشی در بیومکانیک نیز اضافه خواهد شد.
٣ .چالش‌های آموزش دانشگاهی در مهندسی پزشکی
با وجود اهمیت بالای مهندسی پزشکی در صنعت سلامت، آموزش این رشته در بسیاری از دانشگاه ها با چالش‌هایی مواجه است. کمبود تجهیزات عملی، نبود اساتید متخصص در زمینه‌های صنعتی، و تمرکز بیش از حد بر مباحث تئوری از جمله مشکلات جدی هستند که دانشجویان با آن مواجه می‌شوند. در نتیجه، بسیاری از فارغالتحصیلان در ورود به بازار کار با کمبود مهارتهای عملی روبه‌رو می‌شوند.
برای ورود به بازار کار و تبدیل شدن به یک مهندس ، با وجود تمامی ایراد های وارد به سیستم آموزشی دانشگاهی، شما باید حداقل مدرك کارشناسی در رشته مهندسی پزشکی را با موفقیت کسب نمایید تا اعتبار لازم برای بقا در این صنعت را داشته باشید.
٤ .تفاوت های مهندسی پزشکی در ایران و سایر کشورها
رشته مهندسی پزشکی در کشورهای توسعه‌یافته بر پایه تحقیق و توسعه (R&D) و نوآوری‌های فناوری استوار است. با پیشرفت روزافزون علم پزشکی ، صنعت تجهیزات پزشکی نیز در جهان همواره در حال پیشرفت است؛ در حالی که در ایران تمرکز اصلی بر نصب، نگهداری و خدمات پس از فروش تجهیزات پزشکی است. در بسیاری از کشورهای پیشرفته، همکاری نزدیکی بین دانشگاهها و صنعت وجود دارد که به کارآموزی‌های حرفه‌ای و توسعه استارتاپهای فناوری محور کمک می‌کند.
٥ .ورود به بازار کار مهندسی پزشکی
کمی قبل گرایش های اصلی این رشته را به شما معرفی کردیم ؛ اما آنچه باید بدانید این است که در بازارکار مهندسی پزشکی در ایران گرایش شما در پیدا کردن شغل اهمیت چندانی را ندارد. برای موفقیت در این حوزه، دانشجویان باید علاوه بر دروس دانشگاهی و فارغ از گرایش مهارت کسب نمایند.
برای ورود به بازار کار تجهیزات پزشکی کافیست
مهارت های تخصصی و متنوع یاد بگیرید تا بتوانید حتی در دوران دانشجویی هم استخدام شوید. البته که مدیریت زمان برای کار و تحصیل رو هم باید جدی بگیرید.
٦ .چگونه تجربه عملی در مهندسی پزشکی کسب کنیم؟
یکی از چالش‌های بزرگ دانشجویان، عدم تجربه عملی کافی در دانشگاه است. برای رفع این مشکل و کسب مهارت می‌توان از روشهای زیر استفاده کرد:
شرکت در دورههای آموزشی عملی وتخصصی کارآموزی تخصصی در بیمارستان ها یا شرکت های مهندسی پزشکی
شرکت در نمایشگاههای تجهیزات پزشکی، سمینارها و رویدادهای مرتبط
٧ .فرصت‌های شغلی و مسیرهای شغلی مهندسان پزشکی
بازار کار مهندسی پزشکی شامل بخش‌های مختلفی است که در ادامه به چند مورد اشاره خواهیم کرد:
- بیمارستانها: کار به‌عنوان مهندس تجهیزات پزشکی برای نصب، نگهداری و تعمیر دستگاههای بیمارستانی و اتاق عمل
- شرکت‌های تولید و واردکننده تجهیزات پزشکی :کار در بخش های مختلف مانند تحقیق و توسعه،آموزش، طراحی ، تضمین کیفیت ، بازرگانی ، فروش و تعمیرات
- مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی :تحقیق در حوزههای نوین و تدریس در دانشگاه
- خلق کسب و کار و استارتاپهای پزشکی :راهاندازی کسب‌وکارهای نوآورانه در حوزه سلامت و تجهیزات پزشکی
٨ .دسته بندی های مختلف تجهیزات پزشکی
تجهیزات پزشکی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هرکدام نقش حیاتی در حوزه سلامت ایفا می‌کنند . چند نمونه کوچک مثال بزنیم؛
تجهیزات تصویربرداری مانند دستگاههای MRI و سونوگرافی که کاربرد های تشخیصی دارند، درحالی‌که
تجهیزات درمانی شامل دستگاههایی مانند لیزرهای پزشکی و دیالیز هستند .
تجهیزات جراحی و اتاق عمل مانند الکتروکاردیوگرام ، الکتروشوك، ابزارهای لاپاراسکوپی و ماشین بیهوشی، تخت و چراغ اتاق عل جراحی‌های پیشرفته را ممکن می‌سازند. بیمارستانها از
تجهیزات بیمارستانی عمومی مانند الکتروکاردیوگرام ، الکتروشوك ، پمپ های تزریق بهره می‌برند و آزمایشگاهها از
تجهیزات آزمایشگاهی پزشکی مانند سانتریفیوژ ، سل کانتر، میکروسکوپ استفاده می‌کنند .
تجهیزات دندانپزشکی شامل یونیت‌های دندانپزشکی و لایت کیور می‌شوند، درحالی‌که
تجهیزات ارتوپدی و توانبخشی مانند پروتزها و ویلچرها به بیماران کمک می‌کنند. امروزه،
تجهیزات مراقبت در منزل مانند دستگاههای تست قند خون و اکسیژنسنج نیز اهمیت بالایی یافته‌اند. در کنار این‌ها،
تجهیزات استریلیزاسیون و ضدعفونی مانند اتوکلاوها برای حفظ بهداشت ضروری‌اند و
تجهیزات کنترل کیفی که وظیفه بررسی دقت ، صحت ، عملکرد و ایمنی تجهیزات پزشکی را دارد.
٩ .کارآفرینی در مهندسی پزشکی
کارآفرینی در مهندسی پزشکی شامل توسعه ایده های نوآورانه در تجهیزات پزشکی، نرمافزارهای پزشکی و سیستم‌های هوشمند سلامت است. برای موفقیت در این مسیر، مهندسان پزشکی باید علاوه بر دانش فنی، مهارتهای مدیریتی و بازاریابی را نیز یاد بگیرند. جذب سرمایه‌گذاری، ثبت اختراع و رعایت استانداردهای پزشکی از چالش‌های اصلی این مسیر است.
١٠ .آینده مهندسی پزشکی
با پیشرفت فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، چاپ سه‌بعدی، بیوانفورماتیک و اینترنت اشیا((IoT ، آینده مهندسی پزشکی روشن‌تر از همیشه است. صنعت سلامت هیچگاه متوقف نخواهد شد و این نشان دهنده پیشرفت روز افزون صنعت تجهیزات پزشکی خواهد بود. سیستم‌های پایش از راه دور، تجهیزات پزشکی هوشمند و ساخت بافت‌های زیستی از جمله نوآوری‌هایی هستند که تأثیر عمیقی بر آینده این رشته خواهند داشت.
نتیجه‌گیری
مهندسی پزشکی پلی میان علوم مهندسی و پزشکی است که با رشد فناوری، اهمیت آن در صنعت سلامت روزبه‌روز بیشتر می‌شود. دانشجویان و فارغ التحصیلان این رشته برای موفقیت در بازار کار باید علاوه بر تحصیلات دانشگاهی،
مهارتهای عملی و تخصصی خود را نیز تقویت کنند. آینده این رشته در گرو نوآوری، تحقیق و توسعه، و تطبیق با نیازهای واقعی بازار کار است و آنچه روند نشان میدهد روز به روز در حال پیشرفت و توسعه است. اگردنبال یک مجموعه آموزشی
معتبر در حوزه مهندسی پزشکی هستید که بتوانید پله های پیشرفت را در این رشته طی کنید ؛
گروه مهندسی پزشکی ATP را به شما پیشنهاد میدهیم.
نویسنده:
سید علی محسنی
